Cytologia to badanie obowiązkowe dla każdej kobiety, która rozpoczęła współżycie płciowe. W niektórych przypadkach można także pobrać rozmaz od dziewicy, ale wymaga to odpowiednich, drobnych wzierników. A na pewno już trzeba go zrobić od 25 roku życia. Badanie zajmuje zaledwie kilka minut, jest niebolesne, a dzięki temu, że wykrywa nawet minimalne zmiany na szyjce, w przypadku wykrycia komórek nowotworowych pozwala na podjęcie leczenia miejscowego zamiast rozległej operacji, którą trzeba by przeprowadzić w bardziej zaawansowanych stadiach choroby.
Zaleca się wykonywanie badania raz w roku, najlepiej pomiędzy piątym dniem po zakończeniu miesiączki a piątym przed przewidywanym terminem kolejnego krwawienia.
Zabiegi higieniczne można przeprowadzić w typowy sposób, używając żeli do higieny intymnej o kwaśnym odczynie. Wymaz pobiera się u kobiety aktualnie niekrwawiącej, gdyż duża liczba krwinek czerwonych na preparacie uniemożliwia ocenę cytologiczną. Podobnie jest też w przypadku zmian zapalnych, które sprawiają, że obraz cytologiczny jest nieczytelny. Otrzymuje się wówczas wynik z komentarzem: nasilone zmiany zapalne, wskazane powtórzenie badania po leczeniu przeciwzapalnym.
Tak więc pojawienie się objawów infekcji narządu rodnego powinno skłonić do wizyty u ginekologa, mającej na celu diagnostykę i leczenie zapalenia, a dopiero po wyleczeniu jest sens wykonać badanie cytlogiczne.
Przed pobraniem rozmazu należy przez 2-3 dni powstrzymać się od współżycia, nie stosować globulek dopochwowych i irygacji. Wyjątek stanowią tu badania cytologiczne u pań w okresie menopauzy, kiedy to przed badaniem podaje się globulki z estrogenem, które mają niwelować zmiany zanikowe związane z naturalnym obniżeniem poziomu endogennego estrogenu.