Cytologia jest bezbolesnym i nieinwazyjnym badaniem, które polega na pobraniu rozmazu z części pochwowej szyjki macicy specjalną szczoteczką. Szczoteczka ta pozwala na pobranie komórek zarówno z tarczy, jak i z kanału szyjki macicy. Zabieg ten wykonuje się po założeniu wzierników dopochwowych na początku badania ginekologicznego.
Pobrany materiał zawiera złuszczone komórki nabłonka szyjki macicy, które następnie nakłada się na szkiełko laboratoryjne i utrwala odpowiednim odczynnikiem. Następnie próbki te są transportowane do specjalistycznego laboratorium, gdzie są badane pod mikroskopem. Wynik podawany jest według ogólnie przyjętej metody opisowej, tzw. system oceny Bethesda.